نشرپرس: اینترنت امروزه به‌عنوان ابزاری قدرتمند در دسترس همگان قرار دارد و در زمینه‌های مختلف ازجمله ارتباطات و سرگرمی و آموزش کاربرد دارد؛ اما با گسترش استفاده از این فضا مشکلاتی نیز پدید آمده که از آن جمله می‌توان به استفاده‌ی بیش از حد و نادرست از اینترنت اشاره کرد. برخی افراد کنترل کافی بر زمان و نحوه‌ی استفاده از اینترنت ندارند و این امر ممکن است بر جنبه‌های مختلف زندگی آن‌ها ازجمله عملکرد شغلی، تحصیلی و روابط اجتماعی تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده‌ی آسیب‌زا از اینترنت ممکن است با مشکلاتی نظیر اضطراب، افسردگی، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی همراه باشد.
یکی از احساساتی که ممکن است نقش مهمی در این مسئله داشته باشد، احساس شرم است. شرم نوعی هیجان اجتماعی است که در واکنش به انجام رفتاری که فرد آن را نادرست یا نامناسب می‌داند ایجاد می‌شود. این احساس ممکن است عزت‌نفس فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد و موجب شود فرد برای فرار از این حس ناخوشایند به فعالیت‌هایی مانند استفاده‌ی بیش از حد از اینترنت پناه ببرد. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افراد برای مقابله با شرم گاهی رفتارهای اعتیادآور از خود نشان می‌دهند. به همین دلیل بررسی رابطه‌ی بین شرم و استفاده‌ی آسیب‌زا از اینترنت ممکن است به درک بهتر این مشکل کمک کند.
در همین راستا گروهی از پژوهشگران دانشگاه تبریز و دانشگاه آزاد زنجان مطالعه‌ای انجام داده‌اند تا تأثیر احساس شرم بر استفاده‌های آسیب‌زا از اینترنت را بررسی کنند. آن‌ها در این پژوهش نقش دو عامل مهم دیگر یعنی تکانشگری (رفتارهای ناگهانی و بدون فکر) و روش‌های ناسازگار تنظیم هیجان را نیز در این رابطه مطالعه کرده‌اند.
برای انجام این مطالعه، پژوهشگران با استفاده از پرسش‌نامه های استاندارد به جمع‌آوری داده‌ها از ۳۴۰ نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز پرداخته و سپس داده‌های به‌دست‌آمده را با استفاده از نرم‌افزارهای آماری تجزیه‌وتحلیل کردند.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که بین احساس شرم و استفاده‌ی آسیب‌زا از اینترنت رابطه‌ی معنادار و درخور توجهی وجود دارد. افرادی که احساس شرم بیشتری را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض استفاده‌ی ناسالم از اینترنت قرار دارند.
علاوه بر این، مشخص شد که تکانشگری، یعنی همان رفتارهای ناگهانی و بدون فکر، نقش واسطه‌ای در این رابطه دارد. به این معنی که افرادی که علاوه بر احساس شرم ویژگی‌های تکانشگری بالایی دارند احتمال بیشتری دارد که دچار استفاده‌های آسیب‌زا از اینترنت شوند.
بااین‌حال برخلاف انتظار پژوهشگران تنظیم هیجان ناسازگار تأثیر معناداری در این رابطه نشان نداد. این یافته نشان می‌دهد که هرچند روش‌های نامناسب مقابله با هیجانات ممکن است بر رفتارهای فرد تأثیر بگذارند، اما در رابطه بین شرم و استفاده‌ی آسیب‌زا از اینترنت نقش تعیین‌کننده‌ای ندارند.
یافته‌های این پژوهش بینش تازه‌ای درباره‌ی عوامل روان‌شناختی مرتبط با استفاده نادرست از اینترنت ارائه می‌دهد. نتایج حاکی از آن هستند که شرم ممکن است یک عامل خطر برای درگیری بیش از حد با اینترنت باشد؛ به‌ویژه در افرادی که رفتارهای تکانشی بیشتری دارند. درک این رابطه ممکن است به متخصصان کمک کند تا روش‌های مؤثرتری برای پیشگیری و درمان اعتیاد به اینترنت ارائه دهند. همچنین این یافته‌ها بر اهمیت کنترل رفتارهای تکانشی و تقویت راهبردهای سالم تنظیم هیجان تأکید می‌کنند.
پژوهشگران یادشده همچنین بر این نکته تأکید دارند که اینترنت ممکن است برای برخی افراد به‌عنوان یک ابزار فرار از واقعیت عمل کند. افرادی که در موقعیت‌های اجتماعی احساس شرم می‌کنند، ممکن است به دنیای مجازی پناه ببرند تا از قضاوت دیگران دور بمانند و کنترل بیشتری بر نحوه‌ی ارائه‌ی خود داشته باشند. این مسئله ممکن است توضیح دهد که چرا برخی افراد با اعتمادبه‌نفس کم زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند.
این مطالعه در فصلنامه‌ی «پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی» منتشر شده که یک نشریه علمی وابسته به انجمن روان‌شناسی اجتماعی ایران است. یافته‌های این تحقیق ممکن است به‌عنوان مبنایی برای مطالعات بیشتر و طراحی مداخلات روان‌شناختی در زمینه‌ی استفاده نادرست از اینترنت قرار گیرد.
