آرایش دشمن؛ نسخه‌ی مدرنی از دکتر جکیل و آقای هاید

تصور کنید در فرودگاه نشسته‌اید و به‌خاطر تأخیر در پرواز اعصاب ندارید! حالا مردی هم می‌آید و سعی می‌کند مزاحم حریم شخصی‌تان شود. یک‌دفعه به خود می‌آیید و خود را در برزخی عذاب‌آور می‌بینید: یک تأخیر سه‌ساعته همراه مردی شیطان‌صفت که رهایتان نمی‌کند!

علیرضا خندابی

«باید حرف‌های من رو بشنوید آقای ژروم، چون من یک نفر رو کشتم!»
این خلاصه‌ی کتاب بحث‌برانگیز «آرایش دشمن» از املی نوتومب است. «ژروم آنگوست» در فرودگاه منتظر پرواز است که مردی هلندی به اسم «تکستور تکستل» مزاحم او می‌شود و سعی می‌کند مکالمه‌ای زجرآور را با او شروع کند. مکالمه‌ای طولانی که رفته‌رفته به شکنجه‌ای برای ژروم بدل می‌شود.
مکالمه یا بهتر است بگوییم مونولوگ «تکستور تکستل» از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول به کودکی و زندگی شخصی «تکستور تکستل» اشاره دارد: حقایقی که به هیچ عنوان برای ژروم حائز اهمیت نیست و دلش نمی‌خواهد بشنود. «باید حرف‌های من رو بشنوید آقای ژروم، چون من یک نفر رو کشتم!» پس از این دیالوگ وارد بخش دوم حرف‌های تکستور می‌شویم که کم‌کم ژروم خود را در تله‌ای می‌بیند که راه فراری از آن ندارد. حرف‌هایی که ناخواسته به زندگی و شخصیت ژروم نیز مربوط می‌شود.
می‌توان اساسی‌ترین مضمون و درون‌مایه‌ی «آرایش دشمن» را هویت و جنگ بر سر هویت دانست. «تکستور تکستل» به شکل شیطان درونی ژروم ظاهر شده تا هویت و کیستی ژروم را به یادش بیاورد. گویی تکستل، ماهیت زشت خود ژروم است؛ همان هیولایی که شخصیت اصلی کتاب سعی در انکارش دارد. در جایی از کتاب «تکستور تکستل» به «ژروم آنگوست» می‌گوید: «یعنی من نمی‌تونم خودم رو تو خطاب کنم؟» ولی ژروم همچنان نمی‌خواهد قبول کند که تکستور خود اوست. از او فاصله می‌گیرد، با ضمیر «شما» با او سخن می‌گوید، زیرا می‌خواهد فاصله‌ای میان خودش و هیولای درونش ایجاد کند.

آرایش دشمن نمونه‌ی مدرن دکتر جکیل و هاید است.
همان‌طور که در بطن داستان نیز اشاره می‌شود، «آرایش دشمن» نمونه‌ی مدرن داستان «دکتر جکیل و هاید» است. استعاره‌ی انتظار ژروم در فرودگاه، مثال درستی بر مدرنیته بودن این قصه است. نوتومب به عمد قصه را در فرودگاه روایت می‌کند تا نقدی بر انسان امروز داشته باشد. نوتومب تنها نمی‌خواهد ژروم را در دادگاهی که ساخته متهم کند، بلکه تمام انسان‌های مدرن در این دادگاه حضور دارند. انگشت اشاره‌ی نویسنده رو به تمام انسان‌هاست. همه‌ی ما که سعی در پنهان کردن بخش تاریک درون‌مان داریم.

نتیجه‌گیری

کتاب «آرایش دشمن» با موضوع کیستی و سؤال «من واقعاً کیستم؟» ما و دنیای ما را به چالش می‌کشد. به‌یک‌باره «تکستور تکستل» درون‌مان را می‌بینیم و با او می‌جنگیم.
این کتاب با ترجمه‌ی «مارال دیداری» از نشر چشمه در بازار موجود است. همین‌طور در دنیای سینما و تئاتر نیز اقتباس‌های بسیاری از این کتاب شده است، برای مثال در سال ۲۰۲۱ فیلمی به نام A Perfect Enemy با اقتباس از «آرایش دشمن» ساخته شده است.

به اشتراک بگذارید
بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Prove your humanity: 8   +   7   =