دستور خط فارسی در روزگار معاصر همیشه موضوع بحث و جدل‌های گوناگونی بوده است: از بحث‌های بنیادین بر سر اشکالات خط فعلی و ضرورت دگرگون کردنش به خط لاتین یا هر خط دیگری گرفته تا اختلاف‌نظرهای ریز و درشت بر سر املای درست کلمات به همین خط کنونی. شکل‌گیری تدریجی نهادهایی همچون فرهنگستان و تلاش برای استانداردسازی دستور خط فارسی نیز حاصل همین بحث و جدل‌ها و دغدغه برای پاسداری از زبان فارسی بوده است. با گسترش اینترنت و رواج وبلاگ‌نویسی و سپس ظهور شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب، عملاً هرکسی که سواد خواندن و نوشتن داشته باشد کافی است که به یک گوشی هوشمند و اینترنت دسترسی پیدا کند تا بتواند چیزی بنویسد و خود را نویسنده به حساب آورد. همین گسترش نویسندگی فارغ از محتوای نوشته‌ها، اهمیت توجه به استانداردسازی دستور خط فارسی را دوچندان کرده است. به‌ویژه که گسترش شبکه‌های اجتماعی تمایل به گفتاری‌نویسی و فاصله گرفتن از نوشتار رسمی را افزایش داده است که پیامدهای پیچیده‌تری را درخصوص دستور خط به‌دنبال دارد. در این میان، ناشران کتاب به‌عنوان یکی از ارکان مهم گسترش فرهنگ در کشور، نقشی تعیین‌کننده در تحولات دستور خط ایفا می‌کنند: نقشی که ممکن است سازنده یا ویرانگر باشد.
اگرچه فرهنگستان زبان و ادب فارسی به‌طور رسمی مسئول حفظ یکپارچگی دستور خط فارسی و روزآمد کردن آن با توجه به تحولات زمانه است، ولی در عمل همه از دستور خط مصوب فرهنگستان پیروی نمی‌کنند. چرایی این مسئله نزد گروه‌های اجتماعی گوناگون، از نویسندگان و ادیبان حرفه‌ای گرفته تا شهروندان عادی که زیر عکس‌های شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی دل‌نوشته می‌نویسند، دلایل گوناگون خود را دارد؛ ولی درخصوص مصداق مشخص ناشران کتاب، پایبند بودن یا نبودن آن‌ها به دستور خط رسمی فرهنگستان ممکن است از دغدغه‌مندی شخصی مدیران نشر درخصوص دستور خط فارسی یا سهل‌انگاری در قبال آن سرچشمه بگیرد. البته که ما کاری به آن دسته از ناشران سهل‌انگاری که به ویراستاری و پاکیزگی متنی که منتشر می‌کنند اهمیت خاصی نمی‌دهند، نداریم. طبعاً چنین ناشران بی‌مسئولیتی به‌طور پیش‌فرض از عوامل آشفتگی خط و زبان فارسی محسوب می‌شوند. روی سخن ما بیشتر با ناشرانی است که دغدغه‌ی پاسداری از زبان فارسی دارند و در خصوص دستور خط حساس‌اند؛ اما این دغدغه‌مندی ممکن است هم سازنده باشد و هم ویرانگر.
هستند ناشران مسئولیت‌پذیری که در زمینه‌ی دستور خط پیرو متخصصان این حوزه هستند؛ اما گاه دغدغه‌مندی درخصوص یک مسئله از روال تخصص‌گرایانه خارج می‌شود و رنگ‌وبویی سلیقه‌ای به خود می‌گیرد. گاه ممکن است اختلاف در دستور خط در حد تفاوت در نوشتن «ـۀ» و «ه‌ی» باشد که اصولاً هر دو یکی هستند و در مقطع‌های زمانی خاصی هر دو در ساختار آموزشی کشور ترویج شده‌اند و تفاوتشان اساساً زیبایی‌شناختی است؛ اما گاه ناشرانی کاملاً عامدانه و نه از روی سهل‌انگاری، دستور خط خاصی را در پیش می‌گیرند که با دستور خط رایج تفاوت‌هایی چشمگیر دارد. برای نمونه، «زندگی» را «زنده‌گی»، «حتی» را «حتا» و «مثلاً» را «مثلن» می‌نویسند. اگر در پی ریشه‌ی چنین دستور خط‌های متفاوتی بگردیم، به احتمال زیاد به دیدگاه‌های خاص فلان نویسنده یا منتقد برسیم که علی‌رغم هنر و دانش و مهارت در زمینه‌ای خاص، الزاماً در زبان‌شناسی تخصصی نداشته است. رواج چنین دستور خط‌های ناهمسانی به‌خودی‌خود منجر به بروز آشفتگی در یکدستی دستور خط متون فارسی می‌شود که علاوه بر ایجاد سردرگمی در خوانندگان حرفه‌ای، بر افزایش غلط‌های املایی در قلم نوآموزان نیز اثرگذار است. توصیه به رعایت یکدستی در نگارش خط فارسی به‌هیچ‌روی به‌معنای پیروی کورکورانه از یک نوع نوشتار خاص و تحمیل آمرانه‌ی آن بر همگان نیست. مسئله، یکدستی در املای کلمات است، نه شیوه‌ی به کار بردن کلمات در جمله‌سازی و خلق معنا و گسترش ظرفیت‌های زبانی.
بی‌شک زبان یک موجود زنده‌ی پویا و همواره درحال تحول است. دستور خط نیز از تحول برکنار نیست. برای نمونه، نیم‌فاصله که امروزه نقشی بسیار مهم در دستور خط فارسی دارد زمانی چندان محلی از اعراب نداشته و بسیاری از کلمات سرهم نوشته می‌شده است. مسلماً دستور خط مصوب فرهنگستان وحی منزل و عاری از هرگونه خطا و کاستی نیست؛ ولی در مجموع می‌توان پذیرفت که دیدگاه رسمی فرهنگستان هم خود حاصل تلاش‌های متخصصان ادیب و زبان‌شناس متعدد طی چندین نسل است، نه تأملات سلیقه‌ای و چه‌بسا غیرتخصصی فلان شخص خاص. از همین روی، کاملاً منطقی است که ناشران شیوه‌نامه‌ی دستور خط فرهنگستان را به‌عنوان اصل بپذیرند و اگر جایی به هر دلیلی با آن اختلاف دارند باز هم در چهارچوب کلی آن به‌عنوان استاندارد رسمی باقی بمانند. هیچ نیازی به تنظیم مجدد یک دستور خط تازه ویژه‌ی ناشر نیست. در این زمینه مرجع ساده‌ای وجود دارد به نام «فرهنگ املایی».
علی‌اشرف صادقی و زهرا زندی‌مقدم در کتاب «فرهنگ املایی خط فارسی: بر اساس دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی»، بیش از سی هزار واژه را بر پایه‌ی دستور خط فارسی فرهنگستان گرد آورده‌اند. این کتاب در وبگاه فرهنگستان به رایگان در دسترس است. بابت دشواری جست‌وجوی واژه در چنین فرهنگ عظیمی نیز جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. به همت گروه ویرایشی «ویراستاران»، محتوای این کتاب به‌طور کامل در قالب وبگاه «فرهنگ املایی ویراستاران» در دسترس است. محتوای این وبگاه حتی از اصل کتاب نیز کامل‌تر و مفیدتر است؛ چراکه علاوه بر سهولت دسترسی، کلماتی که در اصلِ کتاب نیست به وبگاه افزوده شده است. در معدود نمونه‌هایی که خود ویراستاران پیشنهاد دیگری غیر از پیشنهاد کتاب داشته‌اند یا واژه‌ی تازه‌ای افزوده‌اند که در فرهنگ املایی نبوده است این مسئله را گوشزد کرده‌اند.
بارگیری «دستور خط فارسی» و «فرهنگ املایی خط فارسی» از وبگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی
