جلد کتاب، اولین دریچه‌ای است که مخاطب از طریق آن با اثر روبه‌رو می‌شود. پیش از آن‌که حتی نام نویسنده یا موضوع کتاب توجه کسی را جلب کند، این جلد است که چشم را می‌گیرد و کنجکاوی را برمی‌انگیزد. بااین‌حال، در ایران هنوز طراحی جلد به اندازه‌ی اهمیت واقعی‌اش جدی گرفته نمی‌شود. بسیاری از ناشران داخلی، طراحی جلد را امری فرعی و تزیینی می‌دانند، نه بخشی اساسی از فرایند نشر.
نگاه سنتی به جلد
یکی از دلایل این کم‌توجهی، نگاه سنتی به کتاب است. ناشران بسیاری معتقدند آنچه ارزش دارد، متن است و جلد تنها پوششی است برای حفاظت از کاغذ. این نگاه باعث شده هزینه و انرژی اندکی صرف طراحی شود. در بسیاری نمونه‌ها، جلدها ساده، کلیشه‌ای و تکراری‌اند: استفاده‌ی بیش از حد از تصاویر آماده و بانک‌های گرافیکی، بدون خلاقیت و هویت بصری مستقل.
مشکلات اقتصادی
گرانی کاغذ، هزینه‌های چاپ و شمارگان پایین کتاب، باعث شده ناشران برای کاهش هزینه‌ها، طراحی جلد حرفه‌ای را نادیده بگیرند. در چنین وضعیتی، ناشران ترجیح می‌دهند از طرح‌های آماده، طراحان کم‌هزینه یا هوش مصنوعی استفاده کنند. این رویکرد در کوتاه‌مدت صرفه‌جویی به نظر می‌آید، اما در بلندمدت، ارزش برند ناشر و میزان فروش کتاب را پایین می‌آورد.
نبود ارتباط میان طراح و نویسنده
در بسیاری از پروژه‌های نشر ایرانی، طراح جلد حتی کتاب را نمی‌خواند. ناشر صرفاً توضیح مختصری می‌دهد و طراح بر اساس همان اطلاعات سطحی، جلد را طراحی می‌کند. در نتیجه، بسیاری از جلدها با محتوای کتاب هم‌خوانی ندارند و صرفاً تزئینی‌اند. درحالی‌که در بازار جهانی، طراحی جلد نتیجه‌ی یک کار تیمی میان ناشر، نویسنده و طراح است و جلد به بخشی از هویت اثر بدل می‌شود.
نقش جلد در فروش
تجربه‌ی جهانی نشان می‌دهد جلد کتاب یکی از مهم‌ترین عوامل در بازاریابی است. مخاطب در کتاب‌فروشی یا فروشگاه آنلاین، پیش از هر چیز با تصویر جلد مواجه می‌شود. جلد خوب ممکن است توجه مخاطب را در چند ثانیه جلب کند و او را به ورق زدن یا خرید کتاب ترغیب کند. تحقیقات بازار نشر در اروپا و آمریکا نشان می‌دهد کتاب‌هایی با طراحی جلد حرفه‌ای تا چند برابر بیشتر فروش دارند.
تأثیر جلد بر برند ناشر
طراحی جلد تنها برای تک‌کتاب اهمیت ندارد. جلدها در کنار هم هویت بصری ناشر را می‌سازند. ناشری که جلدهای حرفه‌ای و متمایز دارد، به مرور در ذهن مخاطب تبدیل به برند قابل اعتماد می‌شود. در ایران، معدود ناشرانی که روی طراحی جلد سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توانسته‌اند هویتی متفاوت خلق کنند و آثارشان راحت‌تر در بازار دیده شوند.
جمع‌بندی
بی‌توجهی به طراحی جلد در نشر ایران ریشه در نگاه سنتی، مشکلات اقتصادی و کمبود ارتباط حرفه‌ای دارد؛ اما جلد در دنیای امروز دیگر فقط پوشش کتاب نیست؛ بلکه ابزاری قدرتمند برای بازاریابی، برندسازی و ارتباط با مخاطب است. اگر ناشران ایرانی بخواهند در بازار کتاب ـ چه داخلی و چه جهانی ـ موفق باشند، باید طراحی جلد را جدی بگیرند و آن را بخشی جدانشدنی از فرایند تولید کتاب بدانند. جلد خوب نه‌فقط زیبایی بصری می‌آفریند، بلکه ممکن است سرنوشت یک کتاب را در بازار تغییر دهد.
