کتاب انسان در جستوجوی معنا اثری متفاوت و پرمعنا از دکتر ویکتور فرانکل است که چندین نشر در ایران آن را ترجمه و روانهی بازار کتاب کردهاند. از ترجمههای خوبی که میتوان به آن اشاره کرد، ترجمهی خانم مریم حسیننژاد در نشر سنگ است که بسیار روان و گویا حق مطلب را ادا کرده است.
این کتاب در دو بخش به مخاطب ارائه میشود: بخش اول، روایتی از تجربیات شخصی دکتر فرانکل در اردوگاه اجباری نازیهاست و بخش دوم آن، طرح نظریهی بسیار نوین و تازهی لوگوتراپی از خود دکتر فرانکل است که به مبحث رواندرمانی با معنا و چگونگی عملکرد آن در زندگی بشر میپردازد. دکتر فرانکل، روانپزشک و عصبشناس است که در جنگ جهانی دوم میان افراد کارگر در اردوگاه اجباری آشویتس دربند بوده و تجربهای از این زیست سخت را در زندگی فردی خود به همراه داشته است.
البته ناگفته نماند ـ همانطور که خود او در این کتاب اشاره دارد ـ همین تجربه و دیدن افراد مختلفِ سختجان در آن شرایط بغرنج و اسفناک بوده است که منجر به ایجاد جرقهی لوگوتراپی در ذهن او شده است. او با کنکاش و یادداشتبرداریهای پیدرپی در لابهلای کارهایش در زندان، بر روی کاغذهای باطلهی موجود توانسته است به آن بپردازد و بعد از جنگ از آن رونمایی کند.
روایتهای تجربی او بسیار صادقانه و بیپرده بیان شده است و به مخاطب اثر کمک میکند که بتواند بهآسانی تصاویر را مجسم و باور کند.
او در نظریهی رواندرمانی لوگوتراپی، یا همان جستوجوی معنا، معتقد است که انسان میتواند با پیدا کردن یا در نظر گرفتن یک معنای واحد و مهم در زندگیاش، به زندگی خود ادامه دهد: حتی زمانی که همهچیز در شرایط بیرونی لاینحل و تحملناپذیر است. او بر این باور است که در شرایطی که محیط غالب بیرونی کاملاً تغییرناپذیر شده است، میتوان با در نظر گرفتن آزادی در انتخاب اندیشه و نگرش، به تغییر نگرش خود پرداخته و زندگی را به شیوهای دیگر ادامه داد.
مثلاً این معنا برای انسانی که در بند و زندان است، ممکن است دیدار مجدد عزیزی باشد که برای او مهم است و پس از آزادی از زندان بتواند خود را به او برساند. این یکی از نمونهمثالهایی است که وی درون کتاب از آن صحبت میکند.
این کتاب جزو ده کتاب تأثیرگذار آمریکا نیز انتخاب شده است و تا قبل از مرگ فرانکل در شمارگان بالا به فروش رسیده است.
در ایران نیز این کتاب جزو دستهی کتابهای جستار در قالب الهامبخشی و امیدوارکننده و بسیار منعطف در نظر گرفته میشود و میتوان گفت ارزش بالای دو بار خواندن را دارد؛ چراکه پزشکی آن را نوشته است که خود بحران را تجربه و حل کرده و حالا با نگارش اثری علمی و پژوهشی بهشکل جستار داستانی، نوری در دل مخاطب خود ایجاد میکند تا همچنان بتوان در شرایط سخت تاب آورد و پیشرو حرکت کند.
نکتههای ریز روانکاوی و روانشناسی درون اثر بسیار مفید و موجز است. البته مطرح کردن این نکتهها در بخش دوم کتاب ممکن است برای بسیاری از مخاطبان ناآشنا و دیرفهم باشد و مطلب کمی پیچیدهتر از بخش اول به نظر برسد.
همینطور، روایت واقعی و برخاسته از دل تجربههای تلخ و شخصی او بسیار کاربردی و پذیرفتنی است. همچنین او در این اثر به بیان فلسفی عمیقِ روان و رواندرمانی پرداخته و همانند دیگر روشهای روانشناسی به قدرت یا لذت صرف اشاره نمیکند و هویت و متن زندگی را در همین معنای مهم خلاصه میکند. بنابراین، او بسیار تأکید دارد که در شرایط بغرنج زندگی، تمام افراد این توانایی را دارند که با ایجاد یک هدف بامعنا در زندگی، روند سخت زندگی را به چالشی پذیرفتنی تبدیل کنند.
